Η παραγωγική δραστηριότητα στον πρωτογενή τομέα (αγροτικές καλλιέργειες και κτηνοτροφία) έλκει συνεχώς όλο και περισσότερους επενδυτές την τελευταία 3ετία. Αιτία είναι η επιθυμία εκμετάλευσης της ακίνητης περιουσίας με σκοπό την απόκτηση συμπληρωματικού ή βασικού εισοδήματος, αλλά και η ροπή της επιστροφής προς την επαρχία.
Ένα από τα κρισιμότερα σημεία επιτυχίας που πρέπει να έχει υπόψη του ο υποψήφιος επενδυτής, είναι ο ορθός σχεδιασμός της επένδυσης. «Κλειδιά» του σχεδιασμού αυτού είναι η έγκαιρη και έξυπνη επιλογή εναλλακτικών καλλιεργειών (με γνώμονα τη ΖΗΤΗΣΗ ενός προϊόντος σε παγκόσμιο επίπεδο) και η σωστή καθοδήγηση της παραγωγικής διαδικασίας (με σκοπό την ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΜΕΝΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑ).
Εξασφαλισμένη ζήτηση και σωστή & σταθερή ποιότητα, είναι οι δύο βασικότατες παράμετροι για να επιλέξουμε ένα, όχι απλά βιώσιμο, αλλά πραγματικά κερδοφόρο προϊόν.
Η εκτροφή σαλιγκαριών, είναι μία από τις πολλά υποσχόμενες προτάσεις που κερδίζουν συνεχώς έδαφος στο πλαίσιο των εναλλακτικών καλλιεργειών. Επιπρόσθετα , επιδοτείται από πολλά και διαφορετικά επιδοτούμενα προγράμματα σε ποσοστά έως και 60%
Η εκτροφή σαλιγκαριών ως επένδυση
Ο πρώτος και ιδιαίτερα σημαντικός λόγος επιλογής της σαλιγκαροτροφίας ως επένδυση είναι το ότι η ζήτηση σε σαλιγκάρια διεθνώς, είναι πολλαπλάσια της παγκόσμιας παραγωγής (η σημερινή παραγωγή καλύπτει μόλις το 10% της ζήτησης). Αυτό σημαίνει ότι η παραγωγή σαλιγκαριών σωστής ποιότητας, έχει τεράστια ζήτηση και ΑΡΑ εξασφαλισμένη πώληση κάθε χρόνο, σε σταθερή βάση.
Η παραγωγή μπορεί να διατεθεί είτε στην Ελλάδα (σε υπάρχουσες μεταποιητικές Μονάδες, αλλά και σε χονδρεμπόρους), είτε στο εξωτερικό, σε χώρες που παρουσιάζουν μεγάλη ζήτηση, όπως η Γαλλία, η Ιταλία, η Γερμανία και η Ολλανδία.
Είναι αυτονόητο ότι η δυνατότητα εξαγωγής του προϊόντος «ανοίγει» (και μάλιστα συνεχώς) νέες «πόρτες» αγοράς και παράλληλα επιτυγχάνει υψηλότερη τιμή πώλησης, αυξάνοντας ακόμη περισσότερο την κερδοφορία της επένδυσης. Ωστόσο, η επιτυχημένη εξαγωγή ενός προϊόντος, σε σταθερή βάση, ειδικά όταν μιλάμε για ένα ζωντανό οργανισμό όπως είναι το σαλιγκάρι, δεν είναι απλή διαδικασία αλλά απαιτεί σωστή υποδομή και οργάνωση, τεχνογνωσία και «σωστές» πωλήσεις.
Επιλέγοντας τον κατάλληλο τύπο εκτροφής
Ο τρόπος καλλιέργειας των σαλιγκαριών ποικίλλει, ανάλογα με την τοποθεσία όπου θα δημιουργηθεί η Μονάδα και ανάλογα με τις υπάρχουσες κλιματολογικές συνθήκες.
Οι τύποι καλλιέργειας διακρίνονται σε:
Ανοικτού τύπου (Ιταλικού ή Γαλλικού τύπου)
Κλειστού τύπου
Τύπου κουρτίνας
Από αυτούς τους τύπους, οι δύο πρώτοι είναι οι περισσότερο διαδεδομένοι.
Το βασικό πλεονέκτημα της καλλιέργειας Ανοικτού τύπου είναι το χαμηλό αρχικό κόστος κατασκευής.
Η καλλιέργεια Κλειστού τύπου, πλεονεκτεί έναντι του Ανοικτού Τύπου στα εξής:
Η ελάχιστη απαιτούμενη έκταση για τη δημιουργία Μονάδας είναι μικρότερη από την αντίστοιχη Ανοικτού Τύπου.
Η απόδοση ανά στρέμμα είναι πολύ μεγαλύτερη.
Η παραγωγή είναι ελεγχόμενη, όπως επίσης ελεγχόμενες είναι και οι συνθήκες υγιεινής.
Η παρακολούθηση της ανάπτυξης είναι ευκολότερη και συνεχής.
Το προϊόν προστατεύεται αποτελεσματικότερα από εξωγενείς παράγοντες, όπως πουλιά, τρωκτικά , ακραία καιρικά φαινόμενα (παγετός), ακόμη και από φυτοφάρμακα, που πιθανώς χρησιμοποιούνται σε γειτονικά χωράφια και που μπορούν να προκαλέσουν σημαντικές ζημιές στην καλλιέργεια.
Γενικά, οι καλλιέργειες Κλειστού τύπου είναι καταλληλότερες στην Κεντρική και στη Νότια Ελλάδα, ενώ η Βόρεια Ελλάδα ενδείκνυται και για Ανοικτού Τύπου καλλιέργειες. Ο κανόνας αυτός είναι πάντως γενικός, αφού η τελική επιλογή θα πρέπει να γίνει από εξειδικευμένο προσωπικό, αφού πρώτα μελετηθούν τόσο η τοποθεσία όσο και το μικροκλίμα της περιοχής.
Προϋποθέσεις που θα πρέπει να έχει το χωράφι
Το χωράφι, θα πρέπει ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΩΣ να έχει πρόσβαση σε:
Νερό, από αρδευτικό δίκτυο, ποτάμι ή εναλλακτικά από γεώτρηση (που αυξάνει όμως το κόστος εγκατάστασης).
Ηλεκτρικό ρεύμα: το χωράφι θα πρέπει να είναι κοντά σε δίκτυο της Δ.Ε.Η. (Αν η απόσταση του χωραφιού από τις κολώνες είναι μεγάλη, η σύνδεση με τη ΔΕΗ μπορεί να είναι ασύμφορη).
Οι εγκαταστάσεις
Οι εγκαταστάσεις στις κλειστού τύπου Μονάδες περιλαμβάνουν τα εξής:
Μεταλλικός σκελετός σκεπασμένος με δίχτυ σκίασης 80-90%.
Η επιλογή διχτυών καλής ποιότητας έχει ιδιαίτερη σημασία, τόσο για την αποτελεσματική προστασία από εξωγενείς παράγοντες, όσο και για το μετέπειτα κόστος συντήρησης: όσο ανθεκτικότερα δίχτυα επιλέξουμε, τόσο αργότερα θα χρειασθεί να τα αλλάξουμε στο μέλλον.
Περίφραξη: αυτή μπορεί να γίνει είτε με λαμαρίνες είτε, καλύτερα, με συνδυασμό λαμαρινών και περιμετρικού πεζοδρομίου από μπετόν, ο οποίος προστατεύει αποτελεσματικότερα την καλλιέργειά μας από τα τρωκτικά (ποντίκια).
Εσωτερικά «πάρκα» και ξύλινα σκέπαστρα («φωλιές»)
Σύστημα τεχνητής βροχής: Ψεκαστήρες (μπεκ) υδρονέφωσης με σύστημα προστασίας ώστε να μη δημιουργούνται λιμνάζοντα νερά που μπορούν να προκαλέσουν ζημιά στα σαλιγκάρια, ιδιαίτερα όταν αυτά είναι μικρά.
Δίκτυ εσωτερικής περίφραξης: Μεταλλικά δίχτυα ή εναλλακτικά ηλεκτροφόρα καλώδια χαμηλής τάσεως 10 Volt, για να μη διαφεύγουν τα σαλιγκάρια
Σύστημα λίπανσης & απολύμανσης
Σημαντικές παράμετροι για μια επιτυχημένη καλλιέργεια
Η υγρασία: Η ύπαρξη νερού είναι απαραίτητη για τα σαλιγκάρια σε καθημερινή βάση. Υπερβολικό νερό ωστόσο μπορεί να προκαλέσει καταστροφή της καλλιέργειας. Έτσι αφενός θα πρέπει να εξασφαλίσουμε συνεχή υγρασία στη Μονάδα, αφετέρου όμως το χωράφι θα πρέπει να στραγγίζει εύκολα ΧΩΡΙΣ να παρακρατεί υγρά.
Το φως: η ανάπτυξη των σαλιγκαριών επιτελείται όταν υπάρχει φως. Σωστή «δοσολογία» «ημέρας» και «νύχτας» όλο το χρόνο μπορεί να αυξήσει σημαντικά την παραγωγή μας.
Η θερμοκρασία: το σαλιγκάρι αναπτύσσεται σε ορισμένη ζώνη θερμοκρασιών. Θερμοκρασίες πάνω ή κάτω από τις επιτρεπόμενες, μπορούν όχι μόνο να σταματήσουν την ανάπτυξη της καλλιέργειας αλλά ακόμη και να προκαλέσουν καταστροφή της καλλιέργειας!
Η τροφή: Η επιλογή της σωστής τροφής που θα δώσουμε στα σαλιγκάρια είναι εξίσου σημαντικός παράγοντας και παράλληλα το «κλειδί» (μαζί με την πιστοποίηση της Μονάδας), για να διαθέσουμε το προϊόν μας και σε αγορές του εξωτερικού.
Πολλές μονάδες χρησιμοποιούν τροφές που προορίζονται για πουλερικά, οι οποίες ωστόσο είναι ακατάλληλες για τα σαλιγκάρια. Η σωστή τροφή εξαρτάται από τη φάση ανάπτυξης (υπάρχουν τροφές για νεογνά, τροφές ανάπτυξης και τροφές αναπαραγωγής) ενώ καλό θα είναι να είναι πιστοποιημένη.
Επίσης, παρόλο που η καλλιέργεια φυτών (όπως ο ηλίανθος, το κοκκινογούλι, το ιταλικό τριφύλλι, το σπανάκι) είναι απαραίτητη σε κάθε μονάδα, ο ρόλος τους ως τροφή στις μονάδες Κλειστού τύπου είναι της τάξεως μόνο του 5%.
Προμήθεια γεννητόρων («μάνες») ή γόνου;
Ως «πρώτη ύλη» για την παραγωγή, θα πρέπει αρχικά να προμηθευτούμε είτε σαλιγκάρια ήδη ανεπτυγμένα («Μάνες»), είτε γόνο ο οποίος στη συνέχεια θα αναπτυχθεί.
Το υψηλό κόστος του γόνου, σε σύγκριση με αυτό των γεννητόρων («Μάνες»), καθιστά την επιλογή των γεννητόρων αναπόφευκτη. Εναλλακτικά μπορεί να κατασκευαστεί θάλαμος αναπαραγωγής για την παραγωγή γόνου (ο οποίος μπορεί να βρίσκεται ακόμη και σε διαφορετική τοποθεσία από τη Μονάδα).
Μελέτη και Άδειες Εγκατάστασης & Λειτουργίας
Η Μελέτη και ο Φάκελος Υποβολής της υπό κατασκευή Μονάδας είναι απαραίτητες προϋποθέσεις τόσο για την έγκριση της επιδότησης, η οποία φθάνει και μέχρι 50%, όσο και για την εξασφάλιση καλής ποιότητας προϊόντος (όταν η Μονάδα αρχίσει να παράγει) και θα πρέπει να συνταχθούν από ειδικούς, αναλόγως των απαιτήσεων της συγκεκριμένης υπό κατασκευή Μονάδας
Πολλά από τα ήδη υπάρχοντα εκτροφεία στην Ελλάδα έχουν δυστυχώς, λόγω λανθασμένου και πρόχειρου αρχικού σχεδιασμού από μη εξειδικευμένο προσωπικό, σημαντικά προβλήματα παραγωγής, σε σημείο που να παρουσιάζουν προβλήματα οικονομικής επιβίωσης.
Οι διαδικασίες αδειοδότησης (άδεια ίδρυσης και λειτουργίας, πολεοδομία, περιβαλλοντικοί όροι, επιτροπή σταυλισμού κλπ.) θα πρέπει να γίνουν επίσης από κατάλληλο και εξειδικευμένο προσωπικό, ώστε να μην «κολλήσει» η επένδυση σε χρονοβόρες διαδικασίες και ανυπέρβλητα εμπόδια.
Ένα από τα κρισιμότερα σημεία επιτυχίας που πρέπει να έχει υπόψη του ο υποψήφιος επενδυτής, είναι ο ορθός σχεδιασμός της επένδυσης. «Κλειδιά» του σχεδιασμού αυτού είναι η έγκαιρη και έξυπνη επιλογή εναλλακτικών καλλιεργειών (με γνώμονα τη ΖΗΤΗΣΗ ενός προϊόντος σε παγκόσμιο επίπεδο) και η σωστή καθοδήγηση της παραγωγικής διαδικασίας (με σκοπό την ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΜΕΝΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑ).
Εξασφαλισμένη ζήτηση και σωστή & σταθερή ποιότητα, είναι οι δύο βασικότατες παράμετροι για να επιλέξουμε ένα, όχι απλά βιώσιμο, αλλά πραγματικά κερδοφόρο προϊόν.
Η εκτροφή σαλιγκαριών, είναι μία από τις πολλά υποσχόμενες προτάσεις που κερδίζουν συνεχώς έδαφος στο πλαίσιο των εναλλακτικών καλλιεργειών. Επιπρόσθετα , επιδοτείται από πολλά και διαφορετικά επιδοτούμενα προγράμματα σε ποσοστά έως και 60%
Η εκτροφή σαλιγκαριών ως επένδυση
Ο πρώτος και ιδιαίτερα σημαντικός λόγος επιλογής της σαλιγκαροτροφίας ως επένδυση είναι το ότι η ζήτηση σε σαλιγκάρια διεθνώς, είναι πολλαπλάσια της παγκόσμιας παραγωγής (η σημερινή παραγωγή καλύπτει μόλις το 10% της ζήτησης). Αυτό σημαίνει ότι η παραγωγή σαλιγκαριών σωστής ποιότητας, έχει τεράστια ζήτηση και ΑΡΑ εξασφαλισμένη πώληση κάθε χρόνο, σε σταθερή βάση.
Η παραγωγή μπορεί να διατεθεί είτε στην Ελλάδα (σε υπάρχουσες μεταποιητικές Μονάδες, αλλά και σε χονδρεμπόρους), είτε στο εξωτερικό, σε χώρες που παρουσιάζουν μεγάλη ζήτηση, όπως η Γαλλία, η Ιταλία, η Γερμανία και η Ολλανδία.
Είναι αυτονόητο ότι η δυνατότητα εξαγωγής του προϊόντος «ανοίγει» (και μάλιστα συνεχώς) νέες «πόρτες» αγοράς και παράλληλα επιτυγχάνει υψηλότερη τιμή πώλησης, αυξάνοντας ακόμη περισσότερο την κερδοφορία της επένδυσης. Ωστόσο, η επιτυχημένη εξαγωγή ενός προϊόντος, σε σταθερή βάση, ειδικά όταν μιλάμε για ένα ζωντανό οργανισμό όπως είναι το σαλιγκάρι, δεν είναι απλή διαδικασία αλλά απαιτεί σωστή υποδομή και οργάνωση, τεχνογνωσία και «σωστές» πωλήσεις.
Επιλέγοντας τον κατάλληλο τύπο εκτροφής
Ο τρόπος καλλιέργειας των σαλιγκαριών ποικίλλει, ανάλογα με την τοποθεσία όπου θα δημιουργηθεί η Μονάδα και ανάλογα με τις υπάρχουσες κλιματολογικές συνθήκες.
Οι τύποι καλλιέργειας διακρίνονται σε:
Ανοικτού τύπου (Ιταλικού ή Γαλλικού τύπου)
Κλειστού τύπου
Τύπου κουρτίνας
Από αυτούς τους τύπους, οι δύο πρώτοι είναι οι περισσότερο διαδεδομένοι.
Το βασικό πλεονέκτημα της καλλιέργειας Ανοικτού τύπου είναι το χαμηλό αρχικό κόστος κατασκευής.
Η καλλιέργεια Κλειστού τύπου, πλεονεκτεί έναντι του Ανοικτού Τύπου στα εξής:
Η ελάχιστη απαιτούμενη έκταση για τη δημιουργία Μονάδας είναι μικρότερη από την αντίστοιχη Ανοικτού Τύπου.
Η απόδοση ανά στρέμμα είναι πολύ μεγαλύτερη.
Η παραγωγή είναι ελεγχόμενη, όπως επίσης ελεγχόμενες είναι και οι συνθήκες υγιεινής.
Η παρακολούθηση της ανάπτυξης είναι ευκολότερη και συνεχής.
Το προϊόν προστατεύεται αποτελεσματικότερα από εξωγενείς παράγοντες, όπως πουλιά, τρωκτικά , ακραία καιρικά φαινόμενα (παγετός), ακόμη και από φυτοφάρμακα, που πιθανώς χρησιμοποιούνται σε γειτονικά χωράφια και που μπορούν να προκαλέσουν σημαντικές ζημιές στην καλλιέργεια.
Γενικά, οι καλλιέργειες Κλειστού τύπου είναι καταλληλότερες στην Κεντρική και στη Νότια Ελλάδα, ενώ η Βόρεια Ελλάδα ενδείκνυται και για Ανοικτού Τύπου καλλιέργειες. Ο κανόνας αυτός είναι πάντως γενικός, αφού η τελική επιλογή θα πρέπει να γίνει από εξειδικευμένο προσωπικό, αφού πρώτα μελετηθούν τόσο η τοποθεσία όσο και το μικροκλίμα της περιοχής.
Προϋποθέσεις που θα πρέπει να έχει το χωράφι
Το χωράφι, θα πρέπει ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΩΣ να έχει πρόσβαση σε:
Νερό, από αρδευτικό δίκτυο, ποτάμι ή εναλλακτικά από γεώτρηση (που αυξάνει όμως το κόστος εγκατάστασης).
Ηλεκτρικό ρεύμα: το χωράφι θα πρέπει να είναι κοντά σε δίκτυο της Δ.Ε.Η. (Αν η απόσταση του χωραφιού από τις κολώνες είναι μεγάλη, η σύνδεση με τη ΔΕΗ μπορεί να είναι ασύμφορη).
Οι εγκαταστάσεις
Οι εγκαταστάσεις στις κλειστού τύπου Μονάδες περιλαμβάνουν τα εξής:
Μεταλλικός σκελετός σκεπασμένος με δίχτυ σκίασης 80-90%.
Η επιλογή διχτυών καλής ποιότητας έχει ιδιαίτερη σημασία, τόσο για την αποτελεσματική προστασία από εξωγενείς παράγοντες, όσο και για το μετέπειτα κόστος συντήρησης: όσο ανθεκτικότερα δίχτυα επιλέξουμε, τόσο αργότερα θα χρειασθεί να τα αλλάξουμε στο μέλλον.
Περίφραξη: αυτή μπορεί να γίνει είτε με λαμαρίνες είτε, καλύτερα, με συνδυασμό λαμαρινών και περιμετρικού πεζοδρομίου από μπετόν, ο οποίος προστατεύει αποτελεσματικότερα την καλλιέργειά μας από τα τρωκτικά (ποντίκια).
Εσωτερικά «πάρκα» και ξύλινα σκέπαστρα («φωλιές»)
Σύστημα τεχνητής βροχής: Ψεκαστήρες (μπεκ) υδρονέφωσης με σύστημα προστασίας ώστε να μη δημιουργούνται λιμνάζοντα νερά που μπορούν να προκαλέσουν ζημιά στα σαλιγκάρια, ιδιαίτερα όταν αυτά είναι μικρά.
Δίκτυ εσωτερικής περίφραξης: Μεταλλικά δίχτυα ή εναλλακτικά ηλεκτροφόρα καλώδια χαμηλής τάσεως 10 Volt, για να μη διαφεύγουν τα σαλιγκάρια
Σύστημα λίπανσης & απολύμανσης
Σημαντικές παράμετροι για μια επιτυχημένη καλλιέργεια
Η υγρασία: Η ύπαρξη νερού είναι απαραίτητη για τα σαλιγκάρια σε καθημερινή βάση. Υπερβολικό νερό ωστόσο μπορεί να προκαλέσει καταστροφή της καλλιέργειας. Έτσι αφενός θα πρέπει να εξασφαλίσουμε συνεχή υγρασία στη Μονάδα, αφετέρου όμως το χωράφι θα πρέπει να στραγγίζει εύκολα ΧΩΡΙΣ να παρακρατεί υγρά.
Το φως: η ανάπτυξη των σαλιγκαριών επιτελείται όταν υπάρχει φως. Σωστή «δοσολογία» «ημέρας» και «νύχτας» όλο το χρόνο μπορεί να αυξήσει σημαντικά την παραγωγή μας.
Η θερμοκρασία: το σαλιγκάρι αναπτύσσεται σε ορισμένη ζώνη θερμοκρασιών. Θερμοκρασίες πάνω ή κάτω από τις επιτρεπόμενες, μπορούν όχι μόνο να σταματήσουν την ανάπτυξη της καλλιέργειας αλλά ακόμη και να προκαλέσουν καταστροφή της καλλιέργειας!
Η τροφή: Η επιλογή της σωστής τροφής που θα δώσουμε στα σαλιγκάρια είναι εξίσου σημαντικός παράγοντας και παράλληλα το «κλειδί» (μαζί με την πιστοποίηση της Μονάδας), για να διαθέσουμε το προϊόν μας και σε αγορές του εξωτερικού.
Πολλές μονάδες χρησιμοποιούν τροφές που προορίζονται για πουλερικά, οι οποίες ωστόσο είναι ακατάλληλες για τα σαλιγκάρια. Η σωστή τροφή εξαρτάται από τη φάση ανάπτυξης (υπάρχουν τροφές για νεογνά, τροφές ανάπτυξης και τροφές αναπαραγωγής) ενώ καλό θα είναι να είναι πιστοποιημένη.
Επίσης, παρόλο που η καλλιέργεια φυτών (όπως ο ηλίανθος, το κοκκινογούλι, το ιταλικό τριφύλλι, το σπανάκι) είναι απαραίτητη σε κάθε μονάδα, ο ρόλος τους ως τροφή στις μονάδες Κλειστού τύπου είναι της τάξεως μόνο του 5%.
Προμήθεια γεννητόρων («μάνες») ή γόνου;
Ως «πρώτη ύλη» για την παραγωγή, θα πρέπει αρχικά να προμηθευτούμε είτε σαλιγκάρια ήδη ανεπτυγμένα («Μάνες»), είτε γόνο ο οποίος στη συνέχεια θα αναπτυχθεί.
Το υψηλό κόστος του γόνου, σε σύγκριση με αυτό των γεννητόρων («Μάνες»), καθιστά την επιλογή των γεννητόρων αναπόφευκτη. Εναλλακτικά μπορεί να κατασκευαστεί θάλαμος αναπαραγωγής για την παραγωγή γόνου (ο οποίος μπορεί να βρίσκεται ακόμη και σε διαφορετική τοποθεσία από τη Μονάδα).
Μελέτη και Άδειες Εγκατάστασης & Λειτουργίας
Η Μελέτη και ο Φάκελος Υποβολής της υπό κατασκευή Μονάδας είναι απαραίτητες προϋποθέσεις τόσο για την έγκριση της επιδότησης, η οποία φθάνει και μέχρι 50%, όσο και για την εξασφάλιση καλής ποιότητας προϊόντος (όταν η Μονάδα αρχίσει να παράγει) και θα πρέπει να συνταχθούν από ειδικούς, αναλόγως των απαιτήσεων της συγκεκριμένης υπό κατασκευή Μονάδας
Πολλά από τα ήδη υπάρχοντα εκτροφεία στην Ελλάδα έχουν δυστυχώς, λόγω λανθασμένου και πρόχειρου αρχικού σχεδιασμού από μη εξειδικευμένο προσωπικό, σημαντικά προβλήματα παραγωγής, σε σημείο που να παρουσιάζουν προβλήματα οικονομικής επιβίωσης.
Οι διαδικασίες αδειοδότησης (άδεια ίδρυσης και λειτουργίας, πολεοδομία, περιβαλλοντικοί όροι, επιτροπή σταυλισμού κλπ.) θα πρέπει να γίνουν επίσης από κατάλληλο και εξειδικευμένο προσωπικό, ώστε να μην «κολλήσει» η επένδυση σε χρονοβόρες διαδικασίες και ανυπέρβλητα εμπόδια.
